Functiewaardering (ORBA)

Heldere onderbouwing van beloningsverschillen. En een solide basis voor professioneel personeelsbeleid!

Lees­wijzer Inhoudsopgave

Het door AWVN ontwikkelde systeem ORBA is in de industrie en de dienstensector toonaangevend. In totaal zijn naar schatting zo’n twee miljoen werknemers gewaardeerd met ORBA.

Functiewaardering is een methode om de functies in een bedrijf of bedrijfstak te rangschikken. Het functiewaarderingssysteem geeft het verschil in zwaarte van functies ten opzichte van elkaar aan, en zorgt zo voor een transparante en objectieve onderbouwing van beloningsverschillen.

Hoe werkt functiewaardering?

De ondernemingsraad heeft instemmingsrecht bij het kiezen, vaststellen of wijzigen van een functiewaarderingssysteem.

Aan de basis van functiewaardering liggen de beschrijvingen van de verschillende functies in een organisatie. Dit zogeheten functieonderzoek moet een adequaat beeld geven van elke functie, teneinde het niveau ervan (de zwaarte: ‘de waardering’) te kunnen bepalen via verschillende invalshoeken.

Welke functiewaarderingssystemen zijn er nog meer? 
Functiewaarderingssystemen zijn ontwikkeld door werkgeversorganisaties, adviesbureaus, bedrijfstakorganen en soms ook door individuele bedrijven. Deze zogeheten systeemhouders zijn verantwoordelijk voor de verdere ontwikkeling en het onderhoud van het systeem.
Voorbeelden van veelgebruikte systemen zijn behalve ORBA Functiewaardering Gezondheidszorg (FWG)Hay • Universeel Systeem Berenschot • FUWASYS.

Zo is het analytische kader van het door AWVN ontwikkelde functiewaarderingssysteem ORBA opgebouwd uit een aantal hoofdkenmerken (voorbeeld: vereiste bekwaamheden). Deze zijn weer onderverdeeld in een aantal gezichtspunten (voorbeeld: vereiste kennis om problemen op te lossen).
Per gezichtspunt krijgt de functie uiteindelijk punten toegekend. De scores op de verschillende gezichtspunten bij de vier hoofdkenmerken tezamen bepalen de eindscore van een functie: de zogeheten functiewaardering.

Lastig te volgen? Bekijk dan onderstaand animatiefilmpje. Of lees functiewaardering met ORBA

Hoofdkenmerken, gezichtspunten, aspecten.....

Hoofdkenmerken, gezichtspunten, aspecten.....
Van functie-onderzoek naar functiewaardering. Uitgelegd in anderhalve minuut!

Hoe zit het met de koppeling tussen functiewaardering en beloning?

Een van de belangrijkste doel van het bepalen van de rangorde van functies, is van oudsher om verschillen in beloning te kunnen bepalen – en om die verschillen transparant en begrijpelijk te maken. Op die manier ontstaan rechtvaardige beloningsverhoudingen. Maar het is niet zo dat de hoogte van de beloning direct voortvloeit uit functiewaardering.
Functiewaardering geeft slechts duidelijkheid over de vraag welke functies voor lagere of hogere beloning in aanmerking komen. De koppeling met het beloningssysteem moet vervolgens nog tot stand worden gebracht. Welk beloningssysteem dat is, is een beleidskeuze.

Het is met het oog op de overzichtelijkheid niet aan te raden om aan iedere functie een eigen salarisontwikkeling te koppelen. Daarom valt de keuze doorgaans op een systeem van salarisschalen, waarbij in elke salarisschaal de functies zijn ondergebracht die ongeveer even zwaar zijn (zogeheten functiegroepen). Het aantal salarisschalen is eveneens een keuze, net als de koppeling tussen de verschillende functiegroepen en daarbij behorende salarisschalen.

Meerwaarde van functiewaardering

Functiewaardering is niet verplicht, tenzij daarover in de cao afspraken zijn gemaakt. Het is ook niet altijd nodig – vooral kleine bedrijven kunnen prima zonder. Naar schatting is 85 procent van alle functies in Nederland gewaardeerd door middel van een functiewaarderingssysteem.

In de regel geldt dat de behoefte groeit om aan functiewaardering te doen als in de organisatie het aantal medewerkers en het aantal te onderscheiden functies toenemen. Die toename kan ertoe leiden dat er onduidelijke, soms ook onterechte verschillen in beloning ontstaan. En ongelijk loon voor gelijkwaardig werk kan makkelijk tot onrust leiden.

Hoewel functieonderzoek doorgaans vooral bedoeld is om beloningsverschillen transparant te maken, levert het veel meer op. Het vormt een prima basis voor professioneel personeelsbeleid. Het verschaft de organisatie een blauwdruk van de belangrijkste processen en de daaraan gekoppelde functies. Het legt overlappingen en hiaten in de organisatie van werk en processen bloot. Geeft antwoord op de vraag of er mogelijkheden zijn voor werknemers om door te stromen. Maakt duidelijk of de benodigde kennis en vaardigheden in voldoende mate aanwezig zijn en in hoeverre die afgestemd zijn op de doelstellingen van de organisatie. En biedt bovendien concrete aanknopingspunten voor beoordeling.

Goed systeem volgt veranderende maatschappelijke opvattingen

Omdat een goed functiewaarderingssysteem veranderende maatschappelijke opvattingen volgt, zijn regelmatig aanpassingen nodig. Functiewaardering is dan ook nooit helemaal objectief, het is geen vorm van wetenschap. Wat qua functierangorde verantwoord, fair en acceptabel is, bepaalt de maatschappij: wij met z’n allen dus. Een professioneel functiewaarderingssysteem is dan ook zo ontworpen dat er ruimte is om aanpassingen door te voeren als daar aanleiding toe is. Het verenigt stabiliteit met actualiteit.

Binnen ORBA is het laten aansluiten van de functierangorde op de maatschappelijke opvattingen een taak van de adviseurs van AWVN. Die doen dit in samenspraak met de gebruikers: het management en de functionarissen in bedrijven. Zij signaleren veranderende opvattingen en analyseren die op hun validiteit. Samen met deskundigen van vakorganisaties verwerken ORBA-coördinatoren de bevindingen vervolgens in het systeem.

Daarnaast zijn van tijd tot tijd grotere aanpassingen nodig om de functiewaarderingsmethode up-to-date te houden. Dan gaat ook het begrippenkader op de schop. Na zo’n renovatie kan de methode er weer voor lange tijd tegenaan. Meestal zo’n tien tot vijftien jaar; daarna is het functiewaarderingssysteem in de regel achterhaald door maatschappelijke opvattingen en is grondige herziening noodzakelijk.

Liever generiek...

...dan specifiek?

Liever generiek...

U wilt met uw organisatie op tijd kunnen inspelen op nieuwe omstandigheden. Flexibele inzet van uw werknemers speelt hierbij een steeds grotere rol. Ondertussen heeft u behoorlijk wat functieomschrijvingen die u naarstig probeert actueel te houden. Het zijn deze twee motieven – de bedrijfsmatige en de beheersmatige – die ervoor kunnen zorgen dat u een generiek functiehuis overweegt.

Knellend functiehuis?

Drie tips om dit te verhelpen

Knellend functiehuis?

Een functiehuis heeft grote voordelen. Maar er zijn ook nadelen. Zo kost het actueel houden van een functiehuis tijd. En als u uw medewerkers wilt motiveren, dan wilt u hun erkenning geven – wat met functiewaardering niet altijd goed mogelijk is. Het functiehuis kan dus gaan knellen. Wat kunt u daaraan doen?

Profendo, functiewaarderingEenvoudig functieprofielen beheren

Met de AWVN-tool Profendo kunt u online al uw functieprofielen en -documenten toevoegen, wijzigen of zelf nieuwe maken.

Met Profendo:

• beheert u al uw functieprofielen en -documenten op één centrale plek
• beschikt u over uw eigen functieraster zodat u direct al uw functies overzichtelijk in beeld heeft
• kunt u online met collega’s en uw AWVN-organisatieadviseur samenwerken in documenten
• monitort u de actuele status van uw nieuwe functieprofielen – van concept tot definitief
• maakt u, aan de hand van circa 250 voorbeeldprofielen, zelf functieprofielen
• kunt u met behulp van bouwstenen nieuwe functieprofielen samenstellen – geheel op maat.

ORBA
Illustratie uit het boek dat ter gelegenheid van het 25 jarig jubileum van ORBA verscheen.

AWVN: functiewaardering sinds 1947, eigen systeem ORBA sinds 1979

AWVN is sinds eind jaren veertig  vorige eeuw actief op het gebied van functiewaardering. En in 1979 introduceerde AWVN met ORBA haar eigen systeem. Sindsdien is ORBA in Nederland in de industrie en dienstensector uitgegroeid tot het toonaangevende instrument op het gebied van functiewaardering. Lees er meer over in ′ORBA: het eigen functiewaarderingssysteem van AWVN′ , een hoofdstuk uit het jubileumboek ′Geheugen van de polder′ uit 2019.

′ORBA: het werk de maat genomen’ is een standaardwerk uit 2004, verschenen ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van ORBA. Gaat uitgebreid in op de geschiedenis en toekomst van functiewaardering in het algemeen en ORBA in het bijzonder. Van deze publicatie is alleen het binnenwerk als pdf-bestand beschikbaar; het boek is uitverkocht en niet meer beschikbaar.
ORBA. Het werk de maat genomen

Waarmee helpt AWVN u verder?

De functieonderzoek- en functiewaarderingsexperts van AWVN kunt u inschakelen voor
• het onderzoeken, analyseren en beschrijven van processen
• het waarderen van functies volgens de ORBA-methode
• het indelen van gewaardeerde functies in functiegroepen volgens de ORBA-methode
• een onderzoek naar de uitwisselbaarheid van functies
• een snelle indicatie van de rangorde van functies in functiegroepen
• de organisatie van werk: doelmatige inrichten van werk en processen.

Deel dit artikel via: Deel dit artikel via Whatsapp Deel dit artikel via Twitter Deel dit artikel via Facebook Deel dit artikel via Linkedin Deel dit artikel via Mail
aanmelden