Piloten Ryanair mogen staken in de zomer

Stakend personeel in de zomervakantie is wel het laatste waar een luchtvaartmaatschappij op zit te wachten. Bij stakingsdreigingen in deze periode zijn luchtvaartmaatschappijen dan ook geneigd om meteen naar de rechter te stappen om de acties te laten verbieden. Dat dit niet altijd lukt, blijkt uit een recente uitspraak van de rechter over een aangekondigde staking bij Ryanair.

In dit blog informeren de advocaten en juristen van AWVN u geregeld over actuele arbeidsrechtelijke ontwikkelingen

De laatste jaren heeft de rechter zich herhaaldelijk moeten uitspreken over aangekondigde stakingen bij luchtvaartmaatschappijen in de zomervakantie. Zo werden in 2016 stakingen bij KLM in de vakantieperiode verboden en mochten piloten bij EasyJet die zomer een aantal weekenden niet staken. De rechter vond in beide gevallen dat de gevolgen van een staking dermate ingrijpend zouden zijn voor de passagiers, dat een verbod maatschappelijk gezien noodzakelijk was. Bij een aangekondigde 24-uursstaking bij Ryanair afgelopen vakantieperiode ligt dat volgens de rechter net even anders. De voorgenomen werkonderbreking valt samen met stakingen van Ryanairpersoneel elders in Europa.
Ryanair vraagt de rechter niet alleen deze staking te verbieden, maar ook eventuele nieuwe stakingen in de weekenden tijdens de zomervakantie. Mocht de rechter de stakingen niet verbieden, dan wil Ryanair dat de rechter de vakbond verplicht om acties uiterlijk vier dagen van tevoren aan te kondigen.

Maatschappelijke impact staking

De rechter concludeert dat de piloten op grond van het Europees Sociaal Handvest (ESH) collectief actie mogen voeren. Daar vallen ook stakingen onder. Dit recht kan alleen worden beperkt, als dat maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk is. De rechter vindt dat Ryanair niet aannemelijk heeft gemaakt dat de staking voor zulke maatschappelijke ontwrichting zal zorgen dat er aanleiding is om die te beperken. Het gaat om een 24-uursstaking die samenvalt met tegen Ryanair gerichte pilotenstakingen elders in Europa met een veel grotere impact. Tegen deze acties heeft Ryanair geen gerechtelijke stappen ondernomen.

De rechter vindt ook niet dat Ryanair duidelijk heeft gemaakt waarom een staking in het weekend tot een grotere schade zou leiden dan doordeweekse stakingen. De eerdere uitspraak in de zaak van  EasyJet kan volgens de rechter niet zo gelezen worden dat stakingen in de luchtvaartbranche in de vakantieperiode nooit tijdens het weekend mogen plaatsvinden.  De rechter wijst de eis om de staking(en) te verbieden dan ook af.

Aankondigingstermijn

Over de aankondiging van verdere acties merkt de rechter op dat de vakbond bang is dat Ryanair stakingsbrekende acties zal organiseren, zoals het inzetten van piloten uit andere landen, als ze acties langer van tevoren aankondigt. De rechter kan deze vrees wel begrijpen. Maar Ryanair heeft inmiddels aangeboden bij een tijdige aankondiging van acties de vluchten te annuleren en geen piloten van elders in te schakelen. Daarom oordeelt de rechter dat de vakbond acties uiterlijk 72 uur van tevoren moet aankondigen, onder voorwaarde dat Ryanair geen stakingsbrekende acties onderneemt, maar vluchten zal annuleren.

Niet automatisch verbod op staken in de zomer

De uitspraak in de zaak van Ryanair bevat een aantal opmerkelijke elementen. In de eerste plaats is het een verfijning van de eerdere jurisprudentie. Hinder die passagiers ondervinden van een staking in de zomervakantie leidt volgens de rechter niet zonder meer tot maatschappelijke ontwrichting. Hiermee is de rechter terughoudend ten opzichte van eerdere uitspraken. Dit kan ook een gevolg zijn van het feit dat de rechter steeds aan de hand van de concrete omstandigheden een afweging maakt. Wellicht heeft ook een rol gespeeld dat Ryanair in andere landen niet naar de rechter is gestapt. Dit relativeert in de ogen van de rechter kennelijk het belang van Ryanair. Het kan ook zijn dat de rechter vindt dat Ryanair er iets te vanzelfsprekend van uitgaat dat stakingen in de vakantieperiode wel verboden zullen worden. Het blijft een aandachtspunt dat een bestaakte werkgever aannemelijk moet maken dat de geplande acties maatschappelijk onverantwoord zijn en de openbare orde en veiligheid in gevaar brengen.

Ook opmerkelijk is de uitspraak van de rechter over de aankondigingstermijn. Die termijn is enerzijds voor bonden van belang om een staking zo effectief mogelijk te laten verlopen. Anderzijds moet deze de werkgever de gelegenheid geven om tijdig maatregelen te treffen om de veiligheid te waarborgen en, in dit geval, om de gevolgen voor passagiers te beperken. Ryanair heeft, net als bijvoorbeeld Easyjet, de mogelijkheid om de werkzaamheden van stakers over te laten nemen door buitenlandse piloten die bij de maatschappij in dienst zijn en hun standplaats elders in Europa hebben. Daarom is het voor de vakbond van belang dat de aankondigingstermijn niet al te lang is, anders kan Ryanair het effect van de staking enorm beperken. Dit was voor de rechter in een eerdere procedure bij Easyjet reden om de termijn tot 12 uur te beperken. In het geval van Ryanair kiest de werkgever een andere insteek. Een langere aankondigingstermijn wordt gekoppeld aan de voorwaarde dat de werkgever geen stakingsbrekende activiteiten onderneemt.

Kennelijk is Ryanair zelf met dit aanbod gekomen. Hiermee heeft de luchtvaartmaatschappij de rechter overtuigd dat een lange(re) aankondigingstermijn mogelijk is. Het kan dus in sommige gevallen lonend zijn voor een werkgever om een eis met betrekking tot de aankondigingstermijn niet alleen te onderbouwen met aspecten als veiligheid en gevolgen voor derden, maar daarnaast na te gaan welke argumenten er nog meer nodig zijn om de rechter te overtuigen. Dat kan, zo blijkt in dit geval, bijvoorbeeld door afstand te doen van bepaalde rechten en mogelijkheden om de gevolgen van de staking te beperken. Of een werkgever zover moet (willen) gaan, is een afweging die van geval tot geval moet worden gemaakt.