Basisschool Wisperweide: innovatieve manieren van lesgeven als antwoord op lerarentekort

Docententeams die verantwoordelijk zijn voor meerdere klassen. Een tweedejaars pabo-student die al voor de klas staat. Of een vierdaagse lesweek. Desnoods geeft ze zelf weer les. Volgens directeur Monica Groenendaal van basisschool Wisperweide vraagt het chronische lerarentekort om onorthodoxe oplossingen. De sleutel ligt bij het anders organiseren van onderwijs.

Directeur Monica Groenendaal kampte bij basisschool De Hobbedob in Weesp al jaren met een tekort aan leraren. Al stond ze regelmatig zelf voor de klas, het vorige schooljaar moest ze ook vier keer een klas naar huis sturen. ‘Dat was veel vaker gebeurd als sommige leraren niet een dagje extra waren gaan werken’, reflecteert ze. Dat de basisschool begin dit schooljaar is gefuseerd met een andere school, veranderde niets aan het lerarentekort. Ook bij fusieschool Wisperweide worstelt de directeur met het structurele tekort aan afgestudeerde pabo-studenten. Voor dit schooljaar lukte het haar op het nippertje om voldoende leerkrachten aan te trekken. ‘Maar het is hoog tijd voor meer onalledaagse, structurele oplossingen’, aldus de schooldirecteur. Ze is ervan overtuigd dat het anders organiseren van lesgeven tal van mogelijkheden biedt. ‘Lesgeven is onze core business. Ik wil niet nog een klas naar huis moeten sturen.’

Zij-instromer voor de klas

Groenendaal biedt de uitdagingen nu het hoofd met onorthodoxe, maar noodzakelijke ingrepen. ‘Een gediplomeerde leerkracht geeft bijvoorbeeld drie dagen les aan een groep. De overige twee dagen staat er een zij-instromer, die tweedejaars pabo-student is, voor de klas.’ Nood breekt wet volgens Groenendaal, want strikt genomen is de pabo-student onbevoegd en mag ze niet zelfstandig lesgeven. De directeur ging dan ook niet over één nacht ijs bij de keuze voor de niet-alledaagse oplossing. Het hielp bij haar overweging dat de zij-instromer coaching krijgt via de overkoepelende schoolstichting én sterk in haar schoenen staat. ‘Ze heeft de juiste competenties en capaciteiten: ze heeft overzicht, de wil zich te ontwikkelen, veel levenservaring en overwicht over de klas’, licht Groenendaal haar beslissing toe.
Daarnaast keek de directeur naar welke taken de pabo-student kan uitvoeren én welke ze aan een bevoegd docent moet overlaten. ‘Zij geeft les in bijvoorbeeld taal, rekenen en wereldoriëntatie. Maar niet in begrijpend lezen, omdat een leerkracht daarvoor andere vaardigheden moet aanleren.’ Groenendaal paste ook het lesrooster aan, zodat de pabo-student de groep niet de hele dag heeft. Op haar twee dagen krijgt de klas gym en muziek van vakdocenten.

Creatief nadenken over lesgeven

Op langere termijn zijn andere onconventionele oplossingen nodig wil Wisperweide zijn kernactiviteiten blijvend kunnen uitvoeren. Groenendaal denkt aan teams van leerkrachten die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor meerdere klassen. ‘Een onderwijsassistent ondersteunt de gediplomeerde leraren daar dan bij. Dat is mogelijk als we lessen opsplitsen in uitleg en instructie enerzijds en verwerking van de stof anderzijds.’ Hiermee krijgt de onderwijsassistent dus een andere rol dan alleen het ondersteunen van de leerkracht, zoals dat nu in scholen het geval is.

Als voorbeeld noemt ze twee docenten en een onderwijsassistent die over drie klassen rouleren. ‘De leerkrachten verhuizen naar een volgende klas als ze uitleg en instructies hebben gegeven’, licht Groenendaal toe. ‘De onderwijsassistent begeleidt de leerlingen als er geen leerkracht is. Of we verdelen de leerlingen over de andere klassen. Zo winnen we een bevoegd docent. We moeten dan wel waken voor de werkbelasting van die docenten.’
Dergelijke onconventionele vormen van lesgeven vergen veel overleg omdat de docenten elkaar helpen bij alle taken en werkzaamheden. Groenendaal: ‘Het vraagt veel flexibiliteit van leerkrachten en school, maar dit is wel het toekomstbeeld. Met het oog op het structurele lerarentekort moeten we creatiever nadenken over hoe we het lesgeven organiseren.’

Lesweek van vier dagen?

Groenendaal ziet daarnaast kansen in een vierdaagse lesweek. Ook hier is de basis onderscheid tussen taken voor een bevoegd docent en werkzaamheden die je aan een onderwijsassistent nieuwe stijl kan overlaten. Door alle werkzaamheden slimmer te verdelen over de twee rollen, is een school minder afhankelijk van het beperkte aanbod studenten dat de pabo afrondt. De onderwijsassistenten nemen immers een deel van de taken van bevoegde docenten over. En voor assistenten kan de school putten uit een andere, grotere vijver met instromers.
In Groenendaals visie over zo’n lesweek krijgen kinderen vier dagen instructie van een gediplomeerde leerkracht. Voor de vijfde dag krijgen ze een werkpakket, waarmee ze de behandelde stof zo zelfstandig mogelijk verwerken. ‘Gezien de personeelsproblematiek gebeurt dat liefst online vanuit huis, maar daar worden de ouders natuurlijk niet vrolijk van’, vertelt Groenendaal. ‘Het is beter als we de vijfde dag ook op school kunnen organiseren. Maar we hebben toestemming van het ministerie nodig, voor zowel de vierdaagse schoolweek als om onderwijsassistenten leerlingen te laten begeleiden op de vijfde dag.’