Landziek

In 2019 verscheen ′Veenbrand. Smeulende kwesties in een welvarende samenleving′ van Kim Putters (Sociaal Cultureel planbureau). In datzelfde jaar overdonderde de opkomst van Forum voor Democratie het Nederlandse politieke systeem. Er werd luid aan de maatschappelijk deur geklopt. Niet door armen en werklozen, niet door laagopgeleiden, niet door anti-globalisten en islam-bangeriken. Er toonde zich een brede laag van ontevredenen uit alle lagen van de bevolking, van links én rechts.

Er zijn inmiddels tal van analyses gaande over de onvrede in onze samenleving, vaak vanuit macro-sociaaleconomisch perspectief. Geen daarvan is volledig, geen daarvan heeft een begin van wat mogelijk een oplossing is. En, opvallend, vrijwel geen daarvan houdt zich bezig met de sociaalpsychologische aspecten van het verschijnsel. Terwijl het juist gaat over gevoel en gedrag.
Hebben we hier nu een zwarte zwaan of niet?

Mijn overtuiging is dat we ons wereldwijd in een transitie bevinden van de industriële samenleving zoals die in de afgelopen 300 jaar is gevormd naar de informatiemaatschappij die zich de laatste decennia begint te ontwikkelen. Die overgang levert andere paradigma’s op. Paradigma’s die wij nu nog niet kennen.

Grote maatschappelijke veranderingen kunnen niet adequaat worden opgelost door ze eenvoudigweg te classificeren zoals we dat altijd deden. Een grote opgave, want we zijn gemarineerd in het klassieke oplossing denken. Dit vraagstuk vraagt om een andersoortige analyse: niet alleen (maar) vanuit de sociaaleconomische invalshoek, niet alleen maar op gemiddelden, niet alleen maar op representatieve cijfers.

In 2014 publiceerde AWVN het manifest De toekomst van werk en in 2015 Winst! Ondernemen tussen markt en mensen. Daar ligt de basis voor een perspectief waarin werkgevers een prominente rol spelen in het mede vormgeven van een rechtvaardige en stabiele samenleving waarin plaats is voor iedereen.

Het is logisch vanuit dat perspectief ook het vraagstuk van de ′gele hesjes′ en de ontevredenen te beschouwen. Zij vormen immers een substantieel deel van de werknemers in Nederland, volgens Putters misschien wel 40 procent. In elke organisatie zijn dus mensen die deze onvrede voelen. Kunnen werkgevers een rol spelen om daartoe een verhouding te zoeken en misschien deels een bijdrage leveren aan het beteugelen van de veenbrand?

Lees er meer over in ′Landziek. Een denkschrift over maatschappelijke ontevredenheid′.