Blog arbeidsrecht
Is voor toepassing van het afspiegelingsbeginsel van belang of de werkzaamheden behorend bij een bepaalde functie, ook daadwerkelijk worden uitgeoefend? Dat is de vraag die in dit blog aan de orde komt.
Het afspiegelingsbeginsel bepaalt de ontslagvolgorde in geval van bedrijfseconomisch ontslag. Door toepassing van het afspiegelingsbeginsel worden de gedwongen ontslagen gelijkmatig over de verschillende leeftijdsgroepen binnen de onderneming verdeeld. Voordat de werknemers in de leeftijdsgroepen kunnen worden ingedeeld, moeten de functies waarin arbeidsplaatsen komen te vervallen in categorieën uitwisselbare functies worden ingedeeld.
Artikel 13 Ontslagregeling bepaalt dat van uitwisselbare functies sprake is wanneer functies qua inhoud, vereiste kennis, vaardigheden en competenties, en de tijdelijke of structurele aard van de functies vergelijkbaar zijn, en wanneer de functies qua niveau en beloning gelijkwaardig zijn. Het gaat hierbij om uitwisselbaarheid van functies en niet van medewerkers. De factoren die de onderlinge uitwisselbaarheid bepalen, moeten in onderlinge samenhang worden beoordeeld. In de praktijk zien wij dat soms creatief wordt omgegaan met het vaststellen van de categorie uitwisselbare functies om een kwaliteitsslag te maken.
Of functies onderling uitwisselbaar zijn of niet, is dan ook vaak een punt van discussie. In de Uitvoeringsregels Ontslag om bedrijfseconomische staat dat uitgangspunt voor het vaststellen van de categorie uitwisselbare functies de functiebeschrijving is, zo nodig aangevuld met aandachtsgebieden (bij algemeen beschreven functies), nadere functie-eisen en ‘algemene’ planningsafspraken (bij functiereeksen). Het feit dat een bepaalde werknemer zijn functie uitvoert op een wijze die overeenkomt met de uitvoering van een andere functie, wil niet zeggen dat die functies per definitie uitwisselbaar zijn. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een werknemer die in een junior functie zijn werk uitvoert op een wijze die overeenkomt met de senior functie. De werkgever zal dan duidelijkheid moeten geven over wat nu precies de functie van de werknemer is. Bij het ontbreken van een schriftelijke functiebeschrijving of in het geval dat deze beschrijving sterk afwijkt van de feitelijke situatie, wordt uitgegaan van de feitelijke situatie. Hiermee wordt benadrukt dat het gaat om uitwisselbaarheid van functies en niet van medewerkers.
In dit weblog informeren de advocaten en juristen van AWVN u geregeld over actuele arbeidsrechtelijke ontwikkelingen.
Op 14 juli 2017 moest de Hoge Raad zich buigen over de vraag of een werkgever op juiste wijze de uitwisselbare functies had vastgesteld. De uitspraak van de Hoge Raad biedt nader inzicht in de wijze waarop de uitwisselbaarheid van functies moet worden vastgesteld en de rol die de feitelijke situatie in dat verband speelt.
Drie chef-koks
De betreffende werknemer in deze zaak was sinds april 1992 in dienst van tante Louise en vervulde de functie van chef-kok. In het kader van een reorganisatie werd het aantal arbeidsplaatsen voor chef-koks teruggebracht. Bij brief van 21 augustus 2015 had tante Louise, met toestemming van het UWV, de arbeidsovereenkomst met werknemer opgezegd. Werknemer verzocht de kantonrechter onder meer om de arbeidsovereenkomst met tante Louise te herstellen. Volgens werknemer was het afspiegelingsbeginsel verkeerd toegepast.
De werknemer meende dat in de gegeven omstandigheden doorslaggevende betekenis aan de feitelijke situatie moest toekomen. Volgens de werknemer waren twee van zijn collega’s ten onrechte meegenomen in de afspiegelingsgroep ‘chef-koks’. Zij zouden deze functie enkel op papier bekleden en feitelijk werkzaam zijn geweest in de (niet uitwisselbare) functie van kok. De werknemer vond dat de feitelijke situatie voorrang moest krijgen. Dan zouden deze twee werknemers niet zijn ingedeeld in de functie van chef-kok en had de werknemer zijn baan behouden.
De kantonrechter en het hof gaven de werknemer ongelijk. Het hof overwoog dat voor de vraag wie er werkzaam zijn in de categorie van uitwisselbare functies waartoe de functie van chef-kok behoort, de aanstelling (en bijbehorende loonschaal) en de werkzaamheden die tante Louise op grond daarvan van haar werknemers kon verlangen bepalend zijn. Niet bepalend is – zoals werknemer had aangevoerd – de werkzaamheden die tante Louise hen feitelijk liet uitvoeren. Dat andere collega chef-koks feitelijk kokswerkzaamheden uitvoerden, betekende volgens het hof niet dat zij buiten beschouwing hadden moeten worden gelaten bij de beoordeling van de vraag wie tot de functiecategorie chef-kok behoorden.
In cassatie klaagde werknemer dat het hof met dit oordeel een onjuiste toepassing had gegeven aan het afspiegelingsbeginsel en essentiële stellingen ten onrechte op voorhand als niet-relevant had afgedaan. De Hoge Raad verwierp het cassatieberoep en heeft daarmee de zaak niet inhoudelijk beoordeeld.
In deze kwestie werkten twee chef-koks dus feitelijk als kok. Volgens het hof was dat het geval omdat tanteLouise teveel chef-koks in dienst had. Vandaar ook dat in die categorie uitwisselbare functies ontslagen vielen. Omdat tanteLouise echter nog altijd van de twee werknemers kon verlangen dat zij de werkzaamheden van een chef-kok zouden uitvoeren, oordeelde het hof dat zij terecht door tanteLouise in de functie van chef-kok waren ingedeeld. Het hof oordeelde dat bij de indeling van de categorie uitwisselbare functie, bepalend is welke werkzaamheden de werkgever van de werknemer mag verlangen – niet welke werkzaamheden de werknemer daadwerkelijk verricht.
Functieomschrijving uitgangspunt
Uit de uitspraak volgt niet dat de feitelijke situatie geen rol speelt, maar het bevestigt wel dat de functiebeschrijving het uitgangspunt is voor het vaststellen van de categorie uitwisselbare functies. Het enkele feit dat een werknemer andere werkzaamheden verricht dan die in zijn functiebeschrijving zijn vermeld, is dus niet zonder meer een rechtvaardiging om deze werknemer in te delen in een andere functiecategorie. Zolang de werkgever de overeengekomen arbeid van de werknemer kan verlangen, blijven deze werkzaamheden leidend.
Tot slot zij opgemerkt dat in het geval een schriftelijke functiebeschrijving in het geheel ontbreekt (en dus lastig is vast te stellen welke werkzaamheden de werkgever van de werknemer kan verlangen) de feitelijke situatie het vaststellen van de categorie uitwisselbare functies zal bepalen.
• Link naar uitspraak Hoge Raad
• Link naar uitspraak hof
