't Tij keren
Jongeren in Nederland ervaren toenemende ongelijkheid in hun kansen. Dat is niet langer alleen een kwestie van talent of inzet: de omstandigheden waarin je opgroeit zijn steeds vaker bepalend.
Dat concludeert het SER Jongerenplatform in de nieuwe verkenning ’t Tij keren. De titel is niet toevallig gekozen. Volgens het platform is het tijd om “het roer om te gooien: van losse maatregelen naar samenhangend beleid, van korte naar lange termijn, en van praten over jongeren naar beleid met jongeren.”
Een generatie die vastloopt
Het Jongerenplatform onderzocht met een representatieve enquête onder ruim 1.000 jongeren en 23 diepte-interviews hoe jongeren in Nederland hun kansen ervaren. Daaruit komt een genuanceerd, maar zorgelijk beeld naar voren. Niet iedereen heeft dezelfde toegang tot geld, kennis, gezondheid of een sociaal netwerk, en die ongelijkheid werkt door in bijna alle levensfasen; van studiekeuze tot woning, en van werk tot gezinsvorming. “Succes hangt steeds minder alleen af van talent of hard werken,” stelt het rapport. “De omstandigheden waarin je opgroeit maken steeds meer verschil.”
Volgens het Jongerenplatform vraagt dat om structurele keuzes. Jongeren moeten kunnen vertrouwen op stabiele uitgangspunten, in onderwijs, werk, wonen en welzijn, zodat hun toekomst niet afhankelijk wordt van de politieke kleur van het moment.
Wonen als sleutel tot zelfstandigheid
Het tekort aan betaalbare woningen blijkt voor veel jongeren het grootste struikelblok. Zonder eigen woonruimte stokt niet alleen hun zelfstandigheid, maar ook hun verdere ontwikkeling. Ruben Smit, bestuurslid van Jong AWVN en nauw betrokken bij het SER Jongerenplatform, noemt wonen “een aanjager voor alles.”
“Het vinden van een woning is vaak een enabler voor heel veel andere factoren die voor jongeren belangrijk zijn,” zegt Smit. “Denk aan het kunnen starten van een gezin of het opbouwen van een stabiele werk- en leefsituatie. Jongeren met een prima inkomen komen simpelweg niet op die woningmarkt terecht.”
Volgens Smit is de oorzaak deels te vinden in het gebrek aan consistent beleid. “Je ziet dat de politiek besluiten steeds opnieuw terugdraait. De studiefinanciering is daar een schoolvoorbeeld van. Zo krijg je per generatie andere regels, en dat maakt het voor jongeren heel lastig om te plannen. Dat is geen consistent beleid.”
Brede welvaart voor jongeren
In ’t Tij keren pleit het Jongerenplatform voor een toekomst waarin brede welvaart, het welzijn van jongeren op meerdere levensdomeinen, een vast onderdeel wordt van beleid. Niet alleen economische kansen, maar ook gezondheid, sociale verbondenheid en mentale weerbaarheid moeten daarin worden meegenomen.
Smit benadrukt dat die langetermijnvisie hard nodig is: “Alle jongeren moeten de kans krijgen om het maximale uit zichzelf te halen. Dat betekent dat we brede welvaart en toekomstperspectief voor jongeren verankeren in beleid; niet alleen voor één kabinetsperiode, maar voor de lange termijn.”
Die toekomstvisie betekent volgens het platform ook dat jongeren niet langer afhankelijk mogen zijn van hun afkomst of netwerk. Drempels zoals ongelijke toegang tot sociale netwerken, verschillen in ouderlijk opleidingsniveau of zorgtaken moeten worden doorbroken. Beleid moet zorgen dat afkomst of toevallige omstandigheden niet langer bepalen hoeveel ruimte iemand krijgt om vooruit te komen.
En ook werkgevers moet iedere jongere volgens Smit een kans geven om zijn of haar talent te ontwikkelen: “Zij dragen straks bij aan zorg, onderwijs, techniek, cultuur en vele andere sectoren. Geef ze die kans en investeer in de toekomst van ons allemaal.”
Een stem die gehoord moet worden
Een belangrijk punt van zorg is dat jongeren zelden een volwaardige stem hebben bij het maken van beleid. Terwijl politieke keuzes direct hun toekomst vormgeven, worden zij nauwelijks betrokken bij de besluitvorming.
“Je ziet duidelijk dat jongeren in de huidige politieke keuzes vrijwel onzichtbaar zijn,” zegt Smit. “Als je beleid toekomstbestendig wil maken, is het juist belangrijk dat jongeren meedenken en meebeslissen.”
Het Jongerenplatform vraagt de overheid om jongeren als mede-eigenaar van beleid te zien: niet als doelgroep van maatregelen, maar als gelijkwaardige partners in het vormgeven ervan. Dat betekent ook rust en continuïteit. Een koers die niet bij iedere kabinetswisseling volledig verandert.
Naar structurele verandering
De verkenning ’t Tij keren is de derde in een reeks die het SER Jongerenplatform uitvoert op verzoek van de Tweede Kamer. De bevindingen worden aangeboden aan de Sociaal-Economische Raad en dienen als richtinggevend advies voor een nieuw kabinet.
De boodschap is duidelijk: het huidige beleid moet structureler, eerlijker en toekomstvaster worden. Een sterke sociale basis, een rechtvaardige woningmarkt en meer perspectief voor jongeren zonder eigen vermogen zijn volgens het platform onmisbare pijlers van een samenleving waarin iedereen kan meedoen. Smit: “We willen dat jongeren echt de ruimte krijgen om iets van hun leven te maken. En daarvoor is het nodig dat de politiek keuzes maakt die verder reiken dan vier jaar. Alleen dan kunnen we het tij ten positieve keren.”
