Verslag AWVN-arbeidsmarktdebat
Welke plannen hebben politieke partijen met de arbeidsmarkt?
Politici Bart Bikkers (VVD), Mariëtte Patijn (GroenLinks/PvdA), Hans Vijlbrief (D66) en Elles van Ark (CDA) gingen op 9 oktober onder begeleiding van Thomas van Zijl het debat aan in de Malietoren. Over de problemen op de arbeidsmarkt zijn ze het grotendeels eens, maar over de oplossingen verschillen de meningen.
Het was hoog tijd voor een debat over de arbeidsmarkt. Werkgevers kampen met forse personeelstekorten, de loonkosten rijzen de pan uit en technologische veranderingen volgen elkaar in hoog tempo op. Tegelijkertijd moeten werkgevers ervoor zorgen dat medewerkers duurzaam, gezond en langer aan het werk blijven. Met die introductie gingen de vier politici in gesprek over vier stellingen:
• arbeidsmigratie is geen probleem, maar zorgt voor behoud van onze welvaart
• het wettelijk minimumloon is genoeg verhoogd
• werkgevers zijn er om werk te organiseren, niet om overheidstaken en privéproblemen van werknemers op te vangen
• voor alle werkenden moet een leerplicht gelden.
Arbeidsmigratie: hoe houden we het werkbaar?
In Nederland werken bijna een miljoen arbeidsmigranten. De SER stelde onlangs dat arbeidsmigratie onmisbaar is voor een open economie als Nederland, maar dat er tegelijk actie nodig is om arbeidsmigratie in de toekomst goed en zonder misstanden te regelen. Hoe kijken de partijen daarnaar?
Mariëtte Patijn (GroenLinks/PvdA) vindt dat Nederland te afhankelijk is geworden van goedkope arbeid. Volgens haar groeit de druk op voorzieningen en nemen sommige werkgevers hun verantwoordelijkheid onvoldoende. “We halen mensen van ver, maar voor een kwart van hen is geen huisvesting geregeld. Waar moeten die mensen wonen?”, vraagt ze zich af. Om het tij te keren zijn er veranderingen nodig. GroenLinks/PvdA wil daarom het aantal laagbetaalde banen halveren en uitzendconstructies afschaffen. Patijn vindt voorts dat werkgevers een zorgplicht hebben en dat zij arbeidsmigranten rechtstreeks in dienst moeten nemen. Ook pleit zij voor regionale toetsing van nieuwe bedrijvigheid. Voordat een bedrijf dat veel gebruik maakt van arbeidsmigranten zich vestigt, moet goed worden bekeken wat dat betekent voor de omgeving.
Bart Bikkers (VVD) vertelt dat arbeidsmigratie op zichzelf geen probleem is, zolang de randvoorwaarden kloppen. “Ongeveer elf miljard van het bbp komt van arbeidsmigranten,” legt hij uit. Wel ziet hij dat naast de voordelen ook de nadelen van arbeidsmigratie steeds duidelijker zichtbaar worden. Hij wil daarom misstanden aanpakken, technologie slimmer inzetten en kritisch kijken in welke sectoren echt arbeidsmigranten nodig zijn. Als oud‑wethouder in Vlaardingen zag hij hoe slechte huisvesting druk zet op wijken. Daarom wil hij afspreken met de uitzendbranche dat ze bouwen op aangewezen locaties en zich terugtrekken uit woonwijken. Het volledig afschaffen van uitzendconstructies vindt hij niet realistisch, omdat seizoenswerk juist tijdelijke flexibiliteit vraagt.
Hans Vijlbrief (D66) pleit voor selectieve arbeidsmigratie en vindt dat in sectoren waar veel misstanden zijn, wel wat kleiner mogen worden. De overheid zou daar door middel van vergunningen op moeten handhaven. Elles van Ark (CDA) sluit zich deels bij hem aan. Ze is voorstander van meer handhaving binnen de uitzendsector, maar legt de nadruk op innovatie als structurele oplossing. “We hebben te veel arbeidsmigranten,” vindt ze. “Laten we werkgevers helpen om te vernieuwen, vooral op technologisch gebied, zodat we minder mensen nodig hebben.”
Minimumloon: tussen bestaanszekerheid en betaalbaarheid
Is het minimumloon inmiddels voldoende verhoogd? De partijen willen allemaal dat mensen meer te besteden hebben, maar kiezen daar verschillende routes voor.
Bart Bikkers vindt dat de lonen niet verder hoeven te stijgen, maar dat werknemers vooral meer moeten overhouden via lagere lasten. “Geld moet eerst verdiend worden voordat het wordt uitgegeven,” vertelt hij. De VVD wil vooral inzetten op economische groei en een nieuw ondernemersakkoord dat ruimte biedt voor investeringen en banen.
Hans Vijlbrief kiest voor een andere route. Hij wil het minimumloon met nog eens vijf procent verhogen, maar de lasten voor werkgevers tegelijk verlagen. “Mensen moeten rond kunnen komen van hun loon,” vindt hij. “Maar we moeten voorkomen dat werkgevers het niet meer kunnen dragen.” Mariëtte Patijn gaat verder. Zij vindt dat het minimumloon naar 18 euro per uur moet en dat bedrijven dat kunnen betalen door hun winsten eerlijker te verdelen.
Elles van Ark vindt dat de stijging nu genoeg is geweest. Volgens haar willen mensen vooral weten wat ze netto overhouden. Volgens de CDA′er haar moeten we het toeslagenstelsel en de arbeidskorting vereenvoudigen. Daarmee wil ze de koopkracht verbeteren zonder extra loonkosten voor werkgevers.
Werkgevers tussen zorg en zakelijkheid
Wat is goed werkgeverschap en tot hoever reikt de verantwoordelijkheid van werkgevers voor de privésituatie van hun personeel?
Mariëtte Patijn ziet dat werkgevers steeds vaker problemen van werknemers op hun bord krijgen die eigenlijk bij de samenleving horen. “De samenleving is hypernerveus geworden,” zegt ze. Toch vindt ze dat ‘het werk’ een goede plek is om problemen bespreekbaar te maken, zolang de regelgeving niet te ingewikkeld wordt.
Elles van Ark benadrukt dat ook de overheid een taak heeft. “Werknemers staan onder druk en moeten steeds meer ballen in de lucht houden,” legt ze uit. Ze wil dat verlofregelingen eenvoudiger worden, zodat werk en privé beter in balans komen.
Hans Vijlbrief vindt dat goed werkgeverschap juist inhoudt dat je voor je mensen zorgt. Bart Bikkers vertrouwt liever op het moreel kompas van werkgevers. “Goed werkgeverschap hoeft niet altijd in regels te zijn gevangen,” vertelt hij. “Als werkgevers goed zijn voor hun mensen, krijgen ze dat vaak terug.”
Leren als tweede natuur
De laatste stelling ging over de vraag of er een leerplicht moet komen voor alle werkenden.
Elles van Ark voelt niets voor een leerplicht. Volgens haar dragen werkgevers en werknemers samen verantwoordelijkheid voor een leven lang ontwikkelen. “De meeste opleidingen vinden toch al op de werkvloer plaats,” vertelt ze. Ze wil dat de beschikbare opleidingsbudgetten beter worden verdeeld, zodat ook praktisch opgeleiden en senioren profiteren.
Hans Vijlbrief is het met haar eens dat een plicht niet werkt, maar pleit wel voor continuïteit in beleid. “Laten we eens vier jaar lang hetzelfde doen,” vertelt hij. D66 wil graag dat er een persoonlijke leerbudget komt. Wel is de bedoeling dat er meer budget vrijkomt voor mensen die een kortere primaire opleiding hebben genoten. “Een ongelijke investering voor gelijke kansen”, aldus Vijlbrief.
Mariëtte Patijn ziet meer in stapsgewijs leren en doorgroeien op de werkvloer. Bart Bikkers benadrukt dat ontwikkeling belangrijk is, maar vindt dat werknemers daarin zelf de regie moeten houden.
Beeld Paula Zimmerman
