PSV, de Philips Sport Vereniging, werd officieel opgericht op 31 augustus 1913, als sportvereniging van en voor medewerkers van N.V. Philips’ Gloeilampenfabrieken. Dat gebeurde tijdens een feestelijk samenzijn ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden. PSV was een zogeheten omnivereniging: bij de sportvereniging konden verschillende sporten beoefend worden, waaronder dus voetbal. De eerder opgerichte bedrijfsvoetbalvereniging, Philips Elftal, sloot zich enkele maanden later bij PSV aan.
Drie jaar voor de oprichting van PSV, op 12 december 1910, was al de basis gelegd voor de latere, gelijknamige voetbalclub: werknemers van Philips richtten toen het zogeheten Philips Elftal op en kregen daarbij alle medewerking van de directie. Begin 1911 speelde dit elftal z’n eerste wedstrijd, tegen Hollandia uit het naburige Woensel. De aftrap werd verricht door niemand minder dan de in 2005 overleden Frits Philips – op dat moment pas vijf jaar oud. De wedstrijd werd gespeeld aan de Frederiklaan in Eindhoven, op de plek waar nu het Philips Stadion staat.
Krachtpatser
De voetbalpoot van Philips sloot zich al snel, op 22 oktober 1913, bij de overkoepelende Philips Sport Vereniging aan, maar behield nog enige tijd (tot 31 oktober 1916) de eigen naam, Philips Elftal. Daarna heette ook de voetbalclub dus gewoon PSV.
PSV was vrijwel direct vanaf het begin van haar ontstaan een krachtpatser. In minder dan tien jaar tijd klom PSV op tot de hoogste klasse van het vaderlandse voetbal. In 1921/1922 bereikte PSV dat niveau voor het eerst. De fabrieksarbeiders en kantoormedewerkers van Philips pakten in dat jaar de vierde plek in de Eerste klasse zuid, achter NAC, MVV en NOAD – mooi, maar nog onvoldoende om mee te mogen doen aan de landelijke kampioenscompetitie. Na drie jaar, in 1924/1925, degradeerden de Eindhovenaren maar twee seizoenen later, in 1926 dus, meldde de club zich weer op het hoogste voetbalniveau – om dat vervolgens nooit meer te verlaten.
Eerste niet-Philipswerknemers
Tot 1928 was PSV een pure bedrijfsvoetbalvereniging, van en voor Philips-medewerkers; pas daarna waren er ook mensen van buiten het concern welkom om bij de club te voetballen. En dat betaalde zich terug in klinkende munt. PSV werd direct – in 1928/1929, na eerst het districtskampioenschap Eerste klasse zuid te hebben binnengehaald – kampioen van Nederland door de landelijke kampioencompetitie te winnen.
Succes
Dat was de eerste keer dat PSV groot succes had. Daarna volgden nog 23 landstitels, negen nationale bekertitels en winst in de UEFA-cup (voorloper van de huidige Europa League) in 1978. Het absolute hoogtepunt was de verovering van de Europa Cup I (voorloper van de Champions League) in 1988.
PSV was ook de eerste vertegenwoordiger van Nederland in dat toernooi, toen nog Coupe Européenne (gespeeld in 1956/1957) geheten. De toenmalige aangewezen kandidaat daarvoor was weliswaar Rapid JC (winnaar van de profcompetitie van 1955/1956), maar die had daar geen trek in.
Wat staat daar nu op het shirt?
PSV is de grootste en meest succesvolle voormalige bedrijfsvoetbalvereniging aller tijden, in elk geval in Nederland en wellicht ook Europa. Philips mag daar best wat trotser op zijn. Voor voetbalfans met historisch besef was het besluit in 2017 om de naam Philips op het shirt te vervangen door Energiedirect.nl dan ook onbegrijpelijk. Alsof de band tussen het bedrijf en de voetbalvereniging zijn doorgesneden.
Foto: Sjef van Run. Van Run was is in het dagelijks leven in dienst als chauffeur bij Philips. Hij speelde 25 keer voor het Nederlands elftal. Foto uit 1935 (Bron: psv.nl).
Meer over de bedrijfsvoetbalvereniging
Iedereen in Nederland kent PSV, dat begon als fabriekselftal van Philips. Maar in het verleden had zo ongeveer elk zichzelf respecterend bedrijf (of breder: elke arbeidsorganisatie) een eigen voetbalclub. De opkomst en ondergang van het fenomeen bedrijfsvoetbalvereniging.
• Download het artikel over bedrijfsvoetbalverenigingen, verschenen in Werkgeven 2019/zomereditie
