Arbeidsvoorwaarden bij de NAK: van set aan afspraken naar toekomstbestendige cao

Hoe krijg je tijdens cao-onderhandelingen de juiste onderwerpen op tafel? Deze vraag speelde bij de Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor zaaizaad en pootgoed van landbouwgewassen (NAK). Een onderzoek onder medewerkers naar de belangrijkste arbeidsvoorwaarden leverde het bedrijf handige inzichten op voor de cao-onderhandelingen.

“Het onderzoek gaf ons focus tijdens de gesprekken”, vertelt algemeen directeur Jan Duijsens. “Daardoor zijn we uiteindelijk tot een aantrekkelijke, begrijpelijke en goed leesbare cao gekomen.” Samen met CNV-onderhandelaar Niels Rook kijkt de directeur terug op het traject. Net zoals bij eerdere onderhandelrondes verliep het cao-overleg bij de NAK in goede sfeer. “We spelen op de bal en niet op de man. Op de inhoud hebben we stevige gesprekken, maar altijd fair”, vertelt Rook. Mede daardoor zijn medewerkers van het Emmeloordse bedrijf over het algemeen tevreden over hun werkzaamheden, arbeidsomstandigheden en het arbeidsvoorwaardenpakket.

Wat zijn aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden?

Toch leefde er onder verschillende medewerkers het gevoel dat het steeds moeilijker werd om nieuw personeel aan te trekken. Daarnaast maakten zij zich zorgen over kennisverlies binnen de organisatie door pensioneringen. De NAK zou daardoor meer moeite moeten doen om aantrekkelijk te blijven voor medewerkers ten opzichte van andere organisaties in de sector.

Een dergelijk vraagstuk zet je aan het denken, vindt Duijsens, sinds 2023 werkzaam bij de organisatie. De NAK wil volgens hem graag een aantrekkelijk werkgever zijn voor huidige en toekomstige medewerkers. Alleen hoe kom je tot een marktconform arbeidsvoorwaardenpakket? “We moesten het bestaande sentiment toetsen. Alleen hadden we eigenlijk het gevoel her en der nog in het duister te tasten over wat onze medewerkers echt belangrijk vinden. Dat moesten we eerst boven water zien te krijgen”, aldus de directeur.

Rook herkent dit beeld. Als vakbondsonderhandelaar is hij al een aantal jaar aan deze cao verbonden. “Toen ik hier kwam dacht ik: dit is een mooi overzichtelijke cao. Alleen als je de cao induikt, dan zie je dat het in de afgelopen jaren eigenlijk een set aan afspraken is geworden zonder een vaste lijn”, legt hij uit. “Door toevoegingen van verschillende bestuurders en directies zaten er tegenstrijdigheden en inconsequenties in. Ook stonden er passages in die niet meer in lijn waren met de wet. Daar was dus wel echt een slag nodig.”

Cao in lijn brengen met wensen van deze tijd

Om de cao beter in lijn te brengen met de wensen van deze tijd werd bij het afsluiten van het vorige cao-akkoord in 2024 een werkgroep opgericht. Bestaande uit vertegenwoordigers van de NAK, CNV en de arbeidsvoorwaardencommissie kreeg de werkgroep opdracht om onderzoek te doen naar de behoeften, pijnpunten en mogelijke verbeteringen in de cao.

“Daarbij is gekozen voor een tweedelige aanpak”, vertelt Duijsens. “Eerst is een breed onderzoek uitgevoerd onder onze medewerkers. Vervolgens heeft de werkgroep een advies aan de cao-partijen uitgebracht over hoe de cao het best herschreven kon worden. Daarbij is de nadruk gelegd op het moderniseren, harmoniseren en het begrijpelijk maken van de cao-tekst. Met behulp van AWVN zijn de teksten leesbaar en leesvriendelijk gemaakt. Ook is de ballast eruit gehaald. Conflicten, tegenstrijdigheden en passages die niet meer in lijn waren met de wet zijn allemaal geschrapt.”

AWVN zowel regisseur als katalysator in het proces

Bij het onderzoek is ook gekeken naar hoe werknemers staan tegenover arbeidsvoorwaarden op het gebied van vitaliteit, groene arbeidsvoorwaarden, beloningsbeleid en het individueel keuzebudget. Deze thema’s zijn gekozen uit eerdere onderhandelingsrondes, waarin deze onderwerpen nog niet concreet waren uitgewerkt.

AWVN heeft geholpen met het opzetten van het onderzoek. “Sandra Roording, adviseur arbeidsvoorwaarden en arbeidsverhoudingen bij AWVN, was in het proces zowel regisseur als katalysator. Dankzij haar ervaring met dit soort processen heeft ze de werkgroep geholpen om de juiste vragen te stellen in het onderzoek en om discussies in goede banen te leiden”, vertelt Duijsens. “Ze wist de balans te vinden tussen haar rol als werkgeversadviseur en die van neutrale procesbegeleider. Dat heb ik als heel fijn ervaren.”

Daarnaast werd Rebecca Ramakers, adviseur belonen bij AWVN, ingeschakeld voor het ophalen, analyseren en beoordelen van beloningsgegevens. “Dankzij deze cijfers konden we zien waar we op arbeidsvoorwaardelijk gebied staan ten opzichte van onze regio en bedrijfstak”, aldus Duijsens. Rook is het met hem eens. “Deze gegevens hebben echt bijgedragen aan een constructief gesprek over arbeidsvoorwaarden. In het onderzoek onder medewerkers komen vaak vooral gevoelens naar boven. Maar op basis van alleen gevoel kun je geen beleid maken.”

Cao-advies voor aan de onderhandeltafel

Uit het onderzoeksresultaat blijkt dat de medewerkers van de NAK het bestaande pakket aan arbeidsvoorwaarden gemiddeld een 7,1 geven. Salaris blijft veruit het belangrijkste thema. “We dachten dat de belangstelling voor nieuwe arbeidsvoorwaarden breder was, maar uiteindelijk bleek: salaris staat toch met stip bovenaan”, vertelt Duijsens.

Ook Rook had iets meer interesse verwacht op het gebied van bijvoorbeeld groene arbeidsvoorwaarden. Al moet dit volgens hem wel in perspectief worden bekeken. “Wat we steeds meer zien is dat medewerkers best bereid zijn om bijvoorbeeld te verduurzamen, maar dat ze liever zelf hierover de regie hebben.” Duijsens knikt. “In de landbouwsector zie je toch: ‘doe maar gewoon’. Mensen denken: ‘geef mij liever dat extra inkomen, dan bepaal ik zelf of ik daar een zonnepaneel van koop.’”

Concrete resultaten: onderbouwde keuzes

De werkgroep heeft op basis van het onderzoek advies uitgebracht voor de cao-onderhandelingen eerder dit jaar. Deze zijn overgenomen in de nieuwe cao die loopt van 1 mei 2025 tot en met 30 april 2026.

De belangrijkste afspraak is om naast een procentuele verhoging (1,65%) ook een nominale loonsverhoging (100 euro bruto) door te voeren. “Deze afspraak kwam voort uit de wens om recht te doen aan de lagere inkomensgroepen binnen de NAK, die anders minder profiteerden van procentuele afspraken”, legt Duijsens uit. Dankzij het advies van de werkgroep zijn verder onder andere afspraken gemaakt over de invoering van een eindejaarsuitkering, de mogelijkheid voor stafafdelingen om 4 keer 9 uur te werken én het oprichten van een werkgroep die onderzoek gaat doen naar hoe werknemers bij de NAK gezond tot aan de pensioenleeftijd kunnen blijven werken.

Het advies van de werkgroep had ook positieve gevolgen voor de cao-onderhandelingen zelf. Waar er in eerdere jaargangen versnippering was over meerdere thema’s, gaf het onderzoek richting: inkomen eerst, andere onderwerpen later. “We wisten waar we moesten focussen”, vertelt Rook. “Het onderzoek kanaliseerde de discussie op die onderwerpen. Dankzij het werk van AWVN hebben we gevoel en feiten goed met elkaar in balans kunnen brengen. De gemaakte keuzes in de cao kunnen daardoor goed onderbouwd worden.”

Aan de slag met arbeidsvoorwaarden van de toekomst

Dankzij de datagedreven en constructieve aanpak van de werkgroep zijn alle partijen goed betrokken geweest. Vooral medewerkers voelen zich beter gehoord en serieuzer genomen. Het onderzoek gaf hen een stem en hun feedback vond direct zijn weg naar de cao-onderhandelingen.

Vooral dat laatste is een belangrijk winstpunt voor de NAK. “Ik denk dat dat wel een trendbreuk is”, vertelt Rook. “We zijn daadwerkelijk met de onderzoeksresultaten aan de slag gegaan. In het verleden was er vaak nog cynisme. Dan hoorden we: ‘leuk onderzoek, maar er komt toch niks van’. Nu leggen we het echt vast en leveren we ook.” Duijsens kijkt er hetzelfde naar. “Door dit proces is hopelijk het vertrouwen gegroeid dat afspraken nu ook daadwerkelijk opgepakt worden. We hebben de draai gemaakt en die lijn willen we vasthouden.”

Van statisch naar levend document

Dankzij de werkgroep is de cao van de NAK niet langer een statisch naslagwerk, maar vooral een levend document dat meegroeit met de ontwikkelingen in de organisatie, vindt Duijsens. “Ik ben er 100% zeker van dat de cao nu veel aantrekkelijker is. Daarmee is de basis gelegd voor arbeidsvoorwaarden die ook in de toekomst blijven leven binnen de organisatie.”