Blog
Niet zo lang geleden legde ik aan buitenlandse vrienden uit dat Rotterdam een nachtburgemeester had. Het bleek dat nachtwerk, de combinatie nacht en beroep, tot de verbeelding sprak. Niet voor niets staan deejays sinds de laatste decennia behoorlijk in aanzien, mensen die hun geld in het holst van de nacht verdienen met het draaien van plaatjes. Ook ik behoor overigens tot die groep die Armin en Thijs al jaren via Facebook volgt.
De nacht heeft iets magisch. De wereld komt er bij gebrek aan zonlicht anders uit te zien. Soms met onverwachte verrassingen, zoals Jules Deelder in zijn bundel ‘Dag en nacht geopend’ schreef: “De onbekende kan reeds morgen een bekende zijn”. Wat impliceert dat de nacht dan ook volledig moet worden doorwaakt. Een uitdaging die zonder hulpmiddel behoorlijk lastig kan zijn, zoals ik zelf aan den lijve ondervind. Het is dan ook al weer enige tijd geleden dat ik, net thuisgekomen, mijn vader bij het ontbijt begroette. Hij keurig in het zwart gekleed en ik met wallen rond mijn ogen.
Dag en nacht geopend
Over hoe productief een mens in de nacht is, zijn in het verleden mooie testjes gedaan. Hierdoor is aangetoond dat bijvoorbeeld bij het uitvoeren van simpele rekensommen, de productiviteit op het dieptepunt in de nacht 20% lager is (dan overdag). Dit is de bekende dip die optreedt zo rond 3 uur ’s nachts. Een tijdstip waarop overigens maar weinig mensen echt actief zijn. In 2015 heeft Nathan Yau dit op een fascinerende manier in beeld gebracht (dit is de link ernaar; beslist kijken!) door de activiteiten van 1.000 Amerikanen gedurende 24 uur vast te leggen. Te zien is dat rond dit tijdstip slechts 1% actief aan het werk is, terwijl 2% met ontspanning bezig is en 95% slaapt. Toch komen in Nederland zo’n 1,2 miljoen werknemers wel eens in de nacht te werken.
Een greep naar ‘snelle koolhydraten’ is een populaire manier om het einde van de nacht te halen, omdat zo cortisol in ons lichaam wordt aangemaakt. In de nacht zorgt dit stresshormoon al snel juist voor extra vermoeidheid. Dat de terugreis naar huis vervolgens daarom een reëel gevaar is, hebben andere onderzoeken ons laten zien. Het risico op een ongeval is 30% hoger na het werken van een nachtdienst dan een dagdienst. Een risico dat met 350% toeneemt als je vier nachtdiensten achter elkaar loopt. De vermoeidheid neemt namelijk toe doordat men gemiddeld twee tot vier uur minder slaapt rondom nachtdiensten.
Slaapverwekkend
Er is ook een positieve kant: volgens sommige studies gaat slapeloosheid gepaard met een hogere mate van creativiteit. Uit een recent onderzoek van de universiteit in Haifa blijkt dat veel visueel creatieve studenten last hebben van een verstoorde slaap en een slechte slaapkwaliteit. Zij ervaren problemen om overdag goed te kunnen functioneren. Verbaal creatieve studenten daarentegen slapen niet alleen later, maar ook langer. Het vermogen om de hersenen productief in te zetten, is namelijk afhankelijk van de REM-slaap. Zo kwam in een ander onderzoek naar voren dat een groep die na de REM-slaap wakker werd, in staat was om 30% meer woordpuzzels op te lossen dan een groep die geen REM-slaap had gehad.
Slaap helpt onze hersenen om zaken beter op te kunnen lossen. Dit verschil komt significant naar voren als het complexe vraagstukken betreft. Een tekort aan slaap leidt daarbij tot een lagere productiviteit. Dit productiviteitsverlies kan na enkele dagen slecht slapen al oplopen tot 18%. Het genieten van een normale nachtrust is de enige methode om dit verlies terug te winnen. Bij werknemers in nachtdienst gebeurt dit pas wanneer zij in hun rooster naar het normale dag-nachtritme teruggaan.
Zo keert ook de nachtburgemeester in de vroege uren terug naar huis. Terwijl hij zijn rechter hersenhelft tart over een kort gedicht. Dat wel of niet dezelfde dag nog geschreven zal worden.
Bronnen:
Martin C. Moore-Ede, Understanding Human Limits in a World That Never Stops, 1993
Hans Spanjers, Werken in de onregelmatige dienst, 2017
S. Folkard en P. Tucker, Shift Work, Safety and Productivity, 2003
P. Knauth e.a., Duration of Sleep Depending on the Type of Shift Work, 1980
Roger E. Beaty e.a., Tired Minds, Tired Idea’s?, 2013
University of Haifa, Creative People Sleep More, Later, and Less Well, 2017
Robert Stickgold e.a., Linking brain and behavior in sleep-dependent learning and memory consolidation, 2002
Ut Na Sio en Padraic Monaghan, Sleep On It, But Only If It’s Difficult, 2012
Gregory Belenky e.a., Patterns of a Performance Degradation and Restoration During Sleep Restriction and Subsequent Recovery, 2003
