De vijf routes van Koolmees: is de minister op koers?

Het voornemen “Het kabinet nodigt de sociale partners uit om samen in gesprek te gaan over eerder genoemde thema’s, zoals permanent leren en het verkrijgen van de juiste skills, duurzame inzetbaarheid en de aansluiting van de zekerheden en het arbeidsrecht bij een veranderende arbeidsmarkt. Daarmee zou een stevige agenda voor de arbeidsmarkt van de toekomst gebouwd kunnen worden.”

	Afspraken met sociale partners en onderwijs om een leven lang ontwikkelen te stimuleren	Minister Koolmees en minister Van Engelshoven hebben aan een agenda voor leven lang ontwikkelen opgesteld. De SER organiseert activiteiten om kennis en goede voorbeelden op het gebied van een leven lang ontwikkelen te delen. Een werkgroep met de Belastingdienst houdt zich bezig met het verduidelijken van de fiscale regels rond leer- en ontwikkelbudgetten. Meest concreet onderdeel van de agenda is het voorstel om de fiscale aftrek van scholingsuitgaven te vervangen door een uitgavenregeling: het STAP-budget. De precieze voorwaarden en invoerdatum moeten nog worden bepaald.
	Onderzoeken invoeren ondernemers-overeenkomst	Onderzoeken invoeren ondernemersovereenkomst Het kabinet heeft aan de commissie Regulering van Werk (commissie Borstlap) gevraagd om de ondernemersovereenkomst mee te nemen in haar onderzoek. Wel zijn er diverse andere maatregelen voor zzp’ers aangekondigd. Zie onder 4.
	Aanpassing definitie uitzend-overeenkomst	Aanpassing definitie uitzendovereenkomst Ook dit onderwerp wordt meegenomen in het onderzoek van de commissie Regulering van Werk.

Het voornemen “Het kabinet roept de SER op om snel tot een advies te komen over de vernieuwing van het pensioenstelsel en streeft ernaar om begin 2018 overeenstemming met sociale partners te krijgen over de invulling op hoofdlijnen binnen de kaders van de daarvoor in het Regeerakkoord benoemde uitgangspunten, zodat in 2020 het wetgevingsproces is afgerond.”

	Met sociale partners een pensioenakkoord sluiten	In juni dit jaar is na lang onderhandelen een pensioenakkoord gesloten. Omdat het akkoord op veel onderwerpen om uitwerking vraagt – onder andere de randvoorwaarden van het nieuwe pensioencontract – staat het stoplicht toch op oranje. Verschillende werkgroepen gaan met de uitwerking aan de slag. Ten opzichte van de aanvankelijke inzet van het kabinet valt op dat het minder snel stijgen van de AOW-leeftijd zo’n belangrijk onderdeel is geworden van het akkoord. Dat bleek nodig om draagvlak voor het akkoord te krijgen, met name aan vakbondszijde. Tot slot is er commotie rond pensioenfondsen waar kortingen dreigen, onder meer vanwege de historisch lage rente. De druk op het kabinet neemt toe om de fondsen te hulp te schieten. Het is nog niet duidelijk of en hoe de minister dit gaat doen.
	Afschaffen doorsnee-systematiek	Onderdeel van het pensioenakkoord is de afschaffing van de doorsneesystematiek.
	Vergroten keuze-mogelijkheden binnen het pensioenstelsel en eenvoudiger toetreden van zzp’ers	Het doel om meer keuzemogelijkheden te bieden in het pensioencontract is in het pensioenakkoord naar de achtergrond verschoven. Het uitgangspunt van collectieve risicodeling blijft ook in het nieuwe stelsel voorop staan. Wel wordt het pensioen persoonlijker, in de zin dat voor deelnemers duidelijker wordt wat hun inleg is. Aanvullende mogelijkheden of verplichtingen voor zzp’ers om in de tweede pijler pensioen op te bouwen worden nader onderzocht.

Het voornemen “Daarnaast is het kabinet voornemens de wetgeving op het gebied van vast/flex en arbeid en zorg ter hand te nemen. Uiteraard zullen sociale partners worden betrokken bij de invulling. Het kabinet wil de wetgeving rond vast/flex in de loop van 2018 indienen.”

Deze route bevat meest concrete beleidsvoornemens. Dat zien we ook terug aan de acties die minister Koolmees op dit onderdeel heeft genomen. De voorgenomen maatregelen op het gebied van vast en flex zijn samengenomen in de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) en op het gebied van arbeid en zorg in de Wet (WIEG).

	Proeftijd verruimen van twee naar vijf maanden	Na verzet in de Tweede Kamer is deze maatregel geschrapt uit de WAB.
	Cumulatiegrond in ontslaggrond	Onderdeel van de aangenomen WAB die vanaf 1 januari 2020 van kracht wordt.
	Transitievergoeding vanaf dag één	Onderdeel van de aangenomen WAB die vanaf 1 januari 2020 van kracht wordt.
	Verruimen mogelijkheden om kosten voor duurzame inzetbaarheid in mindering te brengen op transitievergoeding	Onderdeel van de aangenomen WAB die vanaf 1 januari 2020 van kracht wordt. Duurzame- inzetbaarheidskosten die de werkgever heeft gemaakt voor een andere functie binnen de eigen organisatie kunnen in minder worden gebracht op de transitievergoeding.
	Compenseren transitievergoeding bij bedrijfs-beëindiging wegens pensionering of ziekte van de werkgever	Onderdeel van de aangenomen WAB. Kleine werkgevers waarvan het bedrijf is geëindigd krijgen de mogelijkheid tot compensatie. In tegenstelling tot de rest van de WAB gaat de maatregelen niet per 1 januari van kracht vanwege de ‘verandercapaciteit’ van het UWV. De invoerdatum volgt later dit jaar.
	Compenseren transitievergoeding bij ontslag wegens langdurige ziekte	De wet voor de compensatieregeling is aangenomen. Vanaf 1 april 2020 krijgen werkgevers die te maken hebben (gehad) met ontslag van een langdurig zieke werknemer de mogelijkheid tot compensatie, ook met terugwerkende kracht.
	Termijn ketenbepaling van twee naar drie jaar	Onderdeel van de aangenomen WAB die vanaf 1 januari 2020 van kracht wordt.
	Rechtspositie nulurencontracten versterken	Onderdeel van de aangenomen WAB die vanaf 1 januari 2020 van kracht wordt. Oproepkrachten met een nulurencontract krijgen sneller recht op een vast aantal uren en moeten eerder worden ingelicht over een oproep.
	Tegengaan dat payrolling wordt gebruikt om te concurreren op arbeids-voorwaarden	Onderdeel van de aangenomen WAB die vanaf 1 januari 2020 van kracht wordt. De payrollovereenkomst wordt erkend in het BW en dezelfde primaire en secundaire arbeidvoorwaarden voor payrollkrachten gaan gelden voor reguliere arbeidskrachten. Dat payrollkrachten een ‘adequate’ pensioenregeling moeten krijgen, is onderdeel van de WAB, maar hoe dit eruit ziet is niet uitgewerkt. In tegenstelling tot de andere maatregelen wordt deze maatregel vanaf 1 januari 2021 ingevoerd.
	Premie-differentiatie WW naar contractvorm	Onderdeel van de aangenomen WAB die vanaf 1 januari 2020 van kracht wordt.
	Verlengen door werkgevers betaald geboorteverlof voor partners naar vijf dagen en aanvullend verlof verlengen naar vijf weken	Sinds1 januari 2019 geldt de Wet Invoering Extra Geboorteverlof (WIEG) en zijn de maatregelen ingevoerd.

Het voornemen “Op een aantal specifieke onderwerpen zijn in het regeerakkoord ambities geformuleerd, maar over de uitwerking wil het kabinet graag begin 2018 in gesprek met sociale partners en veldpartijen. Het betreft complexe dossiers (zoals het zzp-kwalificatievraagstuk en het stelsel van ziekte en arbeidsongeschiktheid) waarbij we op zoek willen naar een rechtvaardige, werkbare en effectieve invulling.”

	Collectiviseren van het tweede ziektejaar voor kleine werkgevers	Het tweede ziektejaar is niet gecollectiviseerd voor het mkb. Wel zijn er in afstemming met werkgeversorganisaties en verzekeraars afspraken gemaakt over het ontzorgen van kleine werkgevers, onder andere door het invoeren van een verzuim-ontzorg-verzekering.
	Invoering opdrachtgevers-verklaring voor zzp’ers, inclusief webmodule om gezagscriterium vast te stellen	Eerder dit jaar is een Kamerbrief uitgegaan met voorgenomen maatregelen rond zzp’ers. Daarin wordt de opdrachtgeversverklaring genoemd. De uitwerking laat nog op zich wachten. Eerst wordt onder opdrachtgevers geïnventariseerd of en hoe een webmodule zou kunnen werken.
	Schijn-zelfstandigheid bestrijden en professionals aan de bovenkant ruimte geven	In de genoemde brief worden maatregelen voor de onder- en bovenkant van de zzp-markt aangekondigd, bedoeld om in te voeren vanaf 2021. Aan de onderkant van de zzp-markt zou een minimumtarief van 16 euro gaan gelden. Aan de bovenkant komt een zelfstandigenverklaring die zekerheid geeft over loonheffing, werknemersverzekeringen en arbeidsrechtelijke thema’s als pensioen en cao. Dat gaat iets verder dan eerder beoogd. Beide maatregelen worden in een internetconsultatie getoetst. Daarnaast werd in de zomer van 2019 duidelijk dat het kabinet vanaf 2020 de zelfstandigenaftrek wil afbouwen in vier stappen, om daarmee de fiscale verschillen tussen werknemers en zzp’ers te verkleinen. Dit gaat verder dan de beperking van de zelfstandigenaftrek die in het regeerakkoord was  aangekondigd.Tot slot is onderdeel van het pensioenakkoord de afspraak om te komen tot een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. De uitwerking hiervan ligt bij de Stichting van de Arbeid. Ook dit is nieuw ten opzichte van de routebrief.

Het voornemen “De maatregelen rond de Participatiewet wil het kabinet verder uitwerken met sociale partners, gemeenten en andere betrokken partijen.”

	Loonkosten-subsidie vervangen door loon-dispensatie	Staatssecretaris Van Ark heeft hier onder druk van politieke en maatschappelijke weerstand van af gezien.
	Werkgevers-dienstverlening in arbeidsmarkt-regio’s versterken	Eind november 2018 is het Breed Offensief gestart, een programma om mensen met een arbeidsbeperking aan werk te helpen. Onderdeel is Perspectief op Werk, een project om de arbeidsbemiddeling vanuit de arbeidsmarktregio’s te verbeteren. Het is afwachten wat de activiteiten precies behelzen en wat voor effect deze op de werkgeversdienstverlening sorteren.

Minister Koolmees heeft een aantal hordes genomen, door bijvoorbeeld de Wet arbeidsmarkt in balans (Wab) door het parlement te loodsen en het pensioenakkoord te sluiten. Toch zit het werk er voor hem en staatssecretaris Van Ark niet op.

De afspraken uit het pensioenakkoord behoeven nog veel uitwerking, met name de inrichting van het nieuwe pensioencontract. Op het zzp-dossier verloopt de voortgang nog moeizaam. Ook in het domein van een leven lang ontwikkelen en participatie van mensen aan de basis van de arbeidsmarkt blijven de plannen achter bij de ambities.

Grote arbeidsmarkthervormingen blijven vooralsnog uit. Ondertussen neemt de druk op het kabinet toe, onder andere vanwege de onbedoelde verschillen tussen werkenden die steeds meer knellen. De ogen zijn nu gericht op de door de minister aangestelde commissie Borstlap om met hervormingsvoorstellen te komen. Naar verwachting komt de commissie eind dit jaar met haar eindrapport. Afgaand op het tussenrapport heeft AWVN er goede hoop op dat deze commissie met doordachte en vernieuwende denkrichtingen zal komen.