Deze week mag u naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen. Hoewel de opkomst traditioneel laag is, is het wel degelijk een belangrijke stem. Want het werk van de gemeenteraad is zichtbaar zodra u de voordeur uitstapt: van het fietspad waarover u forenst en het schoolgebouw waar u de kinderen afzet tot de woonwijk die verderop uit de grond wordt gestampt. Maar wist u dat de gemeente ook het werkgeversklimaat beïnvloedt? In dit artikel neemt Anne Megens, beleidscoördinator bij AWVN, vier werkgeversthema’s door waarop de gemeenteraad zijn stempel drukt.
1. Begeleiding naar de arbeidsmarkt: stimulans versus dwang
Sinds de decentralisaties van rijkstaken naar de gemeenten in 2015 zijn de taken van gemeenten in het sociale domein flink toegenomen. Gemeenten zijn niet alleen verantwoordelijk voor de uitbetaling van uitkeringen uit de Participatiewet, maar ook voor de re-integratie van deze doelgroep op de arbeidsmarkt. Gemeenten kiezen daarin duidelijk hun eigen weg. Legt de gemeente het accent op harde dwang of zachte stimulans? Zo zet de ene gemeente in op scholing en ontwikkeling, terwijl de andere gemeente snelle uitstroom uit de uitkering belangrijker vindt. Een andere – voor werkgevers zeer relevante – keuze is of de begeleiding van de gemeente stopt zodra een kandidaat geplaatst is in een nieuw baan, of dat de begeleiding doorloopt totdat de plaatsing duurzaam is. Denk verder aan de veelbesproken tegenprestatie: hoewel deze sinds enige jaren verplicht is, toetst de ene gemeente streng op wat een maatschappelijk relevante bijdrage is, terwijl de andere gemeente coulanter is door bijvoorbeeld de zorg voor kinderen of het aanpakken van schulden mee te laten tellen.
2. Werkgelegenheid: ‘ja, graag’ versus ‘ja, mits’
Het is gebruikelijk om te spreken over dé Nederlandse arbeidsmarkt, terwijl Nederland in feite een lappendeken van regionale arbeidsmarkten is. Bedrijven clusteren samen in agglomeraties, zoals Chemelot in Zuid-Limburg, ‘Seed Valley’ in Noord-Holland, Brainport in Brabant en de creatieve industrie in Groot-Amsterdam. Ook burgers zijn voor het werkaanbod meestal gericht op hun eigen omgeving. Zo zoekt de gemiddelde burger een baan binnen een straal van 38 kilometer om het huis, en vrouwen zelfs binnen 21 kilometer. Werkgevers doen er dus goed aan zich in hun regionale arbeidsmarkt te verdiepen.
Werkgelegenheid staat op het prioriteitenlijstje van vrijwel elke gemeenteraad en politieke partij. Toch verschillen zij beduidend in hoe gastvrij ze zijn ten opzichte van (nieuwe) werkgevers en hoe toeschietelijk ze zijn in het verstrekken van bijvoorbeeld vergunningen. Denk maar aan de controverse die er in verschillende gemeenteraden is rond het openen van nieuwe distributie- of datacentra. Sommige politieke partijen omarmen elke vorm van werkgelegenheid, anderen willen daar eerst voorwaarden aan verbinden. Die voorwaarden kunnen zijn dat een bedrijf behoort tot het mkb, een significante maatschappelijke bijdrage levert of uitblinkt in innovatie en vakmanschap.
3. Armoedebestrijding: gemeentelijke regie versus eigen verantwoordelijkheid
Gemeenten hebben een cruciale rol in armoedebestrijding, bijvoorbeeld door een toeslag op het inkomen te verstrekken van burgers die rond het bestaansminimum leven of een vergoeding te geven voor schoolkosten en de sportvereniging. De hoogte van deze vergoedingen loopt sterk uiteen per gemeente. Verder ontfermt de ene gemeente zich veel actiever over schuldenproblematiek dan de andere. Zo kwam de gemeente Arnhem twee jaar geleden in het nieuws, omdat zij de schulden van ruim 4500 burgers wil kwijtschelden, terwijl dat voor de meeste gemeenten veel te ver gaat.
Volgens het Nibud is een brede conclusie dat gemeenten achterstallig onderhoud in hun armoedebeleid hebben: hun ondersteuning past niet meer bij deze tijd. Denk aan vergoedingen voor allerlei materiële zaken, terwijl veel huishoudens momenteel in de problemen komen door hoge vaste lasten en energie-armoede. Of denk aan ondersteuningsregelingen die geen rekening houden met mensen in kleine banen of zzp’ers.
Waarom dit relevant is voor werkgevers? Ook werkgevers lopen tegen armoedeproblematiek aan en zijn vaak een van de eersten die noodsignalen opvangen. Dat is een belangrijk gegeven, want het duurt gemiddeld vijf jaar voordat mensen hulp zoeken. De aanname is vaak dat het om mensen aan de basis van het loongebouw gaat, maar ook mensen met een modaal inkomen of hoge lasten kunnen in de financiële problemen komen. Werkgevers merken dat, omdat mensen uitvallen, tekenen van stress vertonen of omdat er loonbeslag op hun salaris wordt gelegd.
Werkgevers en gemeenten hebben elkaar dus nodig om effectief armoede te bestrijden. Relevante vraag is hier welke kleur de gemeentepolitiek aan het eigen beleid geeft: wordt er vooral naar mensen zelf gekeken, worden bedrijven aangesproken, of is de gemeente actief en bereid tot samenwerking?
4. Arbeidsmigratie: open armen versus gesloten deuren
Overbetuwe, Lingewaard, Horst aan de Maas, Westland: allemaal gemeenten waar veel arbeidsmigranten werken, vooral in de land- en tuinbouw en logistiek. Ook grensgemeenten hebben volop te maken met grensarbeid. De laatste jaren loopt de druk in veel lokale gemeenschappen op. Aan de ene kant zijn er misstanden waarbij buitenlandse werknemers in slechte omstandigheden gehuisvest zijn. Aan de andere kant zijn er protesten vanuit de bevolking tegen betere opvanglocaties voor arbeidsmigranten, onder meer uit angst dat dit de woningtekorten verder laat oplopen.
Een ingewikkeld dilemma voor gemeenteraden: wil de gemeente verantwoordelijkheid nemen om arbeidsmigratie in goede banen te leiden? Houdt de gemeente arbeidsmigranten liever op afstand? Of houdt de gemeente zich afzijdig? De diversiteit is groot. Zo werd de gemeente Molenlanden onlangs voor de rechter gedaagd, omdat het per straat een quotum van maximaal 5 procent voor arbeidsmigranten die een woning delen had afgesproken. Gemeenten in de regio Rivierenland zien vooral het belang van arbeidsmigranten voor de lokale economie en helpen mee met de opvang. Voor werkgevers die met arbeidsmigranten werken is het van groot belang te weten waar de lokale politiek staat.
Stem!
Dit zijn slechts vier vraagstukken waarin gemeenteraden mede aan de knoppen zitten. Niet alleen als burger, maar ook als werkgever heeft u dus – in veel gevallen goeddeels ongemerkt – met gemeentepolitiek te maken. Misschien trekt dat gegeven u over de streep om deze week toch die gang naar de stembus te maken.
